Kiedy urodził się Fryderyk Chopin? Choć odpowiedź wydaje się oczywista - urodziny kompozytora świętujemy 1 marca, a upływające lata liczymy od roku 1810 – to kwestia ta jest o wiele bardziej złożona. W akcie chrztu i akcie urodzenia Chopina zapisano, jakoby przyszedł na świat 22 lutego.
Urodzinowe zwyczaje
Nieścisłości w określaniu momentu narodzin były w XIX wieku powszechne. Przyczyniały się do tego i niejednolite systemy datowania, i zmieniające się przepisy dotyczące rejestracji urodzeń, wreszcie – po prostu inna waga, jaką przykładali do tego sami zainteresowani i ich rodziny. W czasie życia Chopina znacznie huczniej obchodzono imieniny – zwyczajowo szczególnie podniosły charakter miewały obchody imienin ojca rodziny, który przez swoje potomstwo obdarowywany był dziecięcymi rękodziełami i starannie przygotowanymi występami (z opisów wiemy, że imieninowe koncerty i przedstawienia dla Mikołaja Chopina dawali Fryderyk z siostrami).
Jako że nawet sławni i znaczący obywatele – choćby ojciec chrzestny Chopina, hrabia Fryderyk Skarbek – nie zawsze byli pewni daty swoich narodzin, nie zaskakuje, że i w przypadku urodzin Chopinowskich pojawia się wiele wątpliwości, i to dalece większych, niż tylko dotyczących wyboru pomiędzy 22 lutego a 1 marca.
„… nie 1810, jak mylnie podaje większość biografii”
Dzień urodzin kompozytora wyznaczać możemy na podstawie nielicznych zachowanych dokumentów i czerpiąc z wiedzy jego pierwszych biografów – tych, którzy mieli szansę poznać go osobiście lub co najmniej rozmawiać jeszcze z jego matką i siostrami.
Najwcześniejsza chopinowska biografia – pióra Józefa Sikorskiego, krytyka muzycznego i publicysty – pochodzi już z 1849 roku. Otóż Sikorski jako datę przyjścia na świat Chopina podaje 1 marca – ale roku 1809. Nie można raczej przypisać tego jego nieświadomej pomyłce; za takim datowaniem opowiedziało się jeszcze kilka ważnych autorytetów, bezpośrednich świadków epoki, a nawet bliskich kompozytora – Julian Fontana (jego przyjaciel lat szkolnych i później paryskich, a przez lata sekretarz i kopista, który z naciskiem zanotował: „Chopin urodził się 1 marca 1809, a nie 1810, jak mylnie podaje większość biografii”), Oskar Kolberg (Kolbergowie byli sąsiadami Chopinów za czasów pracy Mikołaja w Liceum Warszawskim; Oskar w oficjalnym chopinowskim biogramie w Encyklopedii Orgelbranda zapisał, że przyszły autor fortepianowych ballad pojawił się na świecie w nocy z 1 na 2 marca 1809), a nieco później – czerpiący wiedzę o Chopinie m.in. od Justyny z Krzyżanowskich Chopinowej – Maurycy Karasowski.
Chrzest „z wody”
Jeszcze jedna ważna postać zdaje się zaświadczać (choć nie na piśmie) o narodzinach Chopina w 1809 roku: mianowicie hrabia Fryderyk Skarbek, w rodzinie Chopinów uznawany za ojca chrzestnego kompozytora. Uznawany? Tak, ponieważ w kościelnym akcie chrztu z 1810 roku jako chrzestny figuruje Franciszek Grembecki – hrabia Skarbek przebywał w tym czasie na studiach w Paryżu. Jego status ojca chrzestnego mogłoby tłumaczyć to, że być może mały Chopin zaraz po urodzeniu został szybko ochrzczony „z wody” (tak się nazywał tego typu domowy chrzest), właśnie w obecności młodego hrabiego. A to, jak czytamy z dziejów życia Skarbka, musiałoby się wydarzyć w roku 1809.
„…urodzony dn. 1 marca 1810 r.”
Przeciwwagę dla wszystkich ważkich argumentów za 1809 rokiem, a nawet za 22 lutego 1810 (wspomniane akty chrztu i narodzin) stanowi, poza licznymi drobniejszymi poszlakami, fakt fundamentalny: list samego Fryderyka Chopina z 16 stycznia 1833 roku do prezesa polskiego Towarzystwa Literackiego w Paryżu, w którym dziękując za wpisanie do grona członków Towarzystwa, podpisał się „FF Chopin urodzony dn. 1 marca 1810 r. we wsi Żelazowa Wola w województwie mazowieckim”.
Czy Chopin rzeczywiście najlepiej wiedział, kiedy się urodził? Zapewne niekoniecznie – ale wybierając 1 marca 1810 spośród kilku hipotetycznych a równoważnych dat, czymś musimy się kierować. Nie jest złą decyzją uszanować zdanie samego kompozytora.
